INFOMAYA

Le noj mola’ay Congreso ku k’amik iniciativa ti’al u kaláanta’al u derechos le máaxo’ob ku bo’ota’al tiob pensión alimenticia
2025-04-02
Tu noj kaail Jo’, Yucatán 2 ti’ abril 2025
Le Coordinador ti’ le Fracción Legislativa ti’ Morena, diputado Wilmer Manuel Monforte Marfil, tu k’ubaj aktáan le LXIV Legislatura junp’éel iniciativa ti’al u jeltúumbensa’al le Código Penal ti’ u lu’umil Yucatán, tu yóolal le u tusbeelil u kalanil yéetel u ts’a’abal justicia jach tu jaajil ti’al xko’olelo’ob ma’tech u bo’ota’altiob pensión alimenticia, je’ex le chéen ku meyajtiko’ob u mejen paalal,wáa táankelemo’ob ti’al u ts’éentiko’ob.
Le diputado Monforte Marfil,tu tsolaj, le pensión alimenticia junp’éel derecho ti’al u beytal u kuxtal ma’alob máaxo’ob jets’an u k’amiko’ob.ba’altúune’ yaan wíinike’ kex tusbeelta’al u bo’otike’ ma’atech u beetik, le óolal le xna’tsilo’obo’ yaan kiine’ ku p’axikubaob ti’al u beytal u tséentiko’ob u mejen paalal, le máax ma’tech u bo’otiko’ob mixbaal ku beeta’al ti’.
Ikil u k’u’ubul iniciativas aktáan Sesión Ordinaria tu kiinil miércoles 2 ti’ abril, le diputado Eric Edgardo Quijano González tu kubaj junp’éel iniciativa ti’al u jeltúumbensa’al le u a’almajt’aanil Asentamientos Humanos, Ordenamiento Territorial yéetel Desarrollo Urbano, le u a’almajt’aanil Procuración ti’ Justicia Ambiental y Urbana,ti’ u lu’umil Yucatán ti’al u jets’a’al tak jun láak’ ja’ab u káajal u meyaj ti’al u beytal u je’ets’el u presupuestoi ti’al u je’ebel le túumben mola’ayilob.
Bey xan le diputado Wilber Dzul Canul (morena) tu k’ubaj le iniciativa ti’al u jeltúumbensa’al le yáax artículo ti’ le u a’almajt’aanil Medio Ambiente way tu lu’umil Yucatán, ti’al u je’ets’el u chuunt’anil meyajil política ambiental ti’al u kaláanta’al sijnáalil.
Le diputada Itzel Falla Uribe ti’ PAN, tu k’ubaj le iniciativa ti’al u jeltúumbensa’al le u a’almajt’aanil Tránsito yéetel Vialidad, ti’a, Hacienda ti’al u beytal u tusbeelta’al u ts’a’abal licencias permanentes ti’al manejar yéetel le u ts’a’abal licencias yéetel tarjetas ti’ circulación digitales.
Le u diputadoi PRI, Gaspar Armando Quintal Parra tu k’ubja ti’ le Mesa Directiva le iniciativa ti’al u beytal u yáanta’al ajtsíib xko’olelo’ob wáa mujeres escritoras yucatecas yéetel u publicarta’al le u obras literaria, unaj túun u túumbenkúunsa’al ichi le u a’almajt’aanil Desarrollo Económico yéetel Derechos Culturales ti’al Yucatán.
Aktáan plenaria, le Mesa Directiva tu túuxtaj ti’ comisiones iniciativas je’ex:
-Le iniciativa ti’al u jeltúumbensa’al le u a’almajt’aanil kalantik u derechos kajnáalo’ob Discapacidados k’uban tumeen le diputada Naomi Raquel Peniche López, túuxta’ab ti’ le comisiones ti’al Igualdad ti’ Género yéetel Desarrollo Humano ti’al Grupos Vulnerables.
-Le iniciativa tu yóolal violación conyugal, ti’al u jeltúumbensa’al ichil jejeláas artículos ti’ le Código Penal k’uban tumeen le diputada Claudia Estefanía Baeza Martínez, túuxta’ab ti’ le comisión ti’ Justicia yéetel Seguridad Pública.
-Ti’ le comisión ti’ tooj óolal yéetel Seguridad Social túuxta’ab le iniciativa ti’al u jektúumbensa’al le u a’almajt’aanil ts’aakankil tu yóolal salud auditiva Kuban tumeen le diputadai PAN, Zhazil Leonor Méndez Hernández.
-Le iniciativa ti’al u jeltúumbensa’al le u a’almajt’aanil u kaláanta’al u kuxtal xko’olelo’ xma’ pech óolalil tu yóolal ma’ u llobilta’alo’ob económicamente Kuban tumeen le diputado Javier Renán Osante Solís ti’ Movimiento Ciudadano túuxta’ab ti’ le comisión ti’ Igualdad ti’ Género.
Le Mesa directiva tu xokaj jejeláas oficios:
-Le túuxta’an tumeen le Mtro. Daniel Gaspar Alemañy Ortiz, Consejero Jurídico ikil u k’ubik le Plan Estatal ti’al Desarrollo 2024-2030, Renacimiento Maya.
-Le túuxta’an tumeen Mtro. Carlos Alfonso Murillo Ku, fiscal especializado ti’ Corrupción ikil u k’ubik le informe u meyajil ti’ le u k’iinil 11 ti’ octubre 2023 tak 31 ti’ diciembre 2024.
Le ka’aj máan Tribuna t’aan le diputado Eric Edgardo Quijano González tsikbalnaj tu yóolal autismo, le diputado Samuel de Jesús Lizama Gasca tu tsolaj ba’ax ku beeta’al tu yóolal le programa Renacimiento Maya. Le diputado Bayardo Ojeda Marrufo tu tsikbaltaj ba’ax talamil ku máansa’al yiknal le anexos.
Máan xan t’aan le diputadas ti’ PAN, Sayda Melina Rodríguez Gómez tu yóolal ba’axten k’a’ana u je’eba’al le túumben Procuraduría Ambiental; Manuela de Jesús Cocom Bolio tu tsikbaltal le u k’iimbesajil Día Internacional de la Visibilidad Trans;tu xuulbale’ le diputado Álvaro Cetina Puerto tu yóolal le reasignación presupuestal.