INFOMAYA

Ku tusbeelta’al u chíimpolta’al bey Oficial legal le mayaat’aan peninsular
2025-02-19
Tu noj kaajil jo’, Yucatán 19 ti’ febrero 2025
Le Diputadoi Morena Wilmer Monforte Marfil tu k’ubaj ti’ u Pleno le LXIV Legislatura junp’éel iniciativa ikil u totjáanta’al le u jeltúumbensa’al le u noj a’almajt’aanil Yucatán ti’al u jets’a’al bey u t’aanil oficial legal le mayaat’aan peninsular, tumeen u na’tsil t’aanil u lu’umil Yucatán, ichil u noj k’iimbesajil na’tsil t’aano’ob yóok’ol kaab ku lu’ubul láalaj 21 ti’ febrero.
Bey xan ku tusbeelta’al le u jeltúumbensa’al le articulo 2 ti’ le co Constitución local, ti’al u chíimpolta’al ichil u ts’íibiltusbeelil le u derechos maayakaajo’ob je’ex ucik u beeta’al ichil le reforma ti’ Constitución federal tu yóolal u yutsil masewáal kaajo’ob yéetel y afromexicanas.
Le u Diputadai Morena Alba Cob Cortés tu k’ubaj ti’ le Mesa directiva junp’éel iniciativa ku k’aaba’tik “Sesiones de cabildo públicas, transparentes y ciudadanas” tumeen ku kaxantik le u sáasilkúunta’al ichil a’almajt’aan le carácter público le sesiones Cabildo, tumen unaj bey u beetik le presidencias municipales, ma’ unaj u weta’al tumen je’e máax funcionarios le ma’ u transmitirta’al le sesiones, bey xan le regidores unaj u k’u’ubul ti’ob tuláakal le ba’ax k’a’anan ti’al u beetik u meyaj wáa le ba’ax ku áaprobaarta’al aktáan sesiones ti’ cabildo.
Le diputado Julián Bustillos Medina ti’ MORENA tu kubaj junp’éel iniciativa ti’al u jeltúumbensa’al le Código Penal, articulo 406, 408 yéetel 409 ti’al u nonojkíinta’al le u bo’olsi’ip’ílil le delitos ikil u to’opol ba’alcheob kex ma u kiinsa’al, bey xan le u kiinsa’al ba’alcheob. Bey xan ku kaxanta’al ma’ u ts’a’abal acuerdos ti’ máaxo’ob takan u poolo’ob tumeen u beetmajo’ob le delitosob.
Le diputado Gaspar Quintal Parra (PRI) tu k’ubaj ti’ le Mesa Directiva le iniciativa ti’al u jeltúumbensa’al le Código Penal ti’al Yucatán ti’al u jets’al jach táaj grave le delito ku beetik juntúul okolnaj yéetel ka jets’ek nonoj u bo’olsi’ip’ílil.
Le Diputado Roger Torres Peniche (PAN) tu k’ubaj la iniciativa ti’al u je’ets’el u k’iimbesajil Símbolos Estatales.
Ikil u k’iimbesa’al Día Internacional de la Justicia Social ku lúubul láalaj 20 ti’ febrero, le diputado Samuel Lizama Gasca máan Tribuna táan tu yóolal u tukulta’al bix u bin le u meyajil ti’al u chukpaxtal junp’éel uts múlkuxtalil tu’ux ku paklam áantikubaa kaaj ti’al u yantal junp’éel noj lu’umil.
Aktáan sesión áaprobaarta’ab le acuerdo k’uban tumeen le u Juntai Gobierno yéetel Coordinación Política ti’l Congreso ikil kun k’e’exel le u kúuchilil Congreso, kun bisa’al tu kaajil Valladolid ti’al u beeta’al Sesión Solemne ti’al u k’u’ubul le Reconocimiento “Diputado Profesor Pánfilo Novelo Martín” ti’ le ka’ansaj xook Pedro Pablo Chuc Pech, tu k’iinil viernes 28 ti’ febrero la una k’iin.
Ichil le u péek’sajil k’iin túuxta’ab ti’ le comisión ti’al Desarrollo Económico le iniciativa ti’al u jeltúumbensa’al le u a’almajt’aanil Desarrollo Económico yéetel ti’al Emprendedores tu yóolal ya’ax meyajil.
Ti’ le comisión ti’ Vigilancia, Cuenta Pública, Transparencia yéetel Anticorrupción túuxta’ab ti’ le iniciativa ti’al u jeltúumbensa’al le u a’almajt’aanil Fiscalización ti’ cuenta pública tu yóolal le vigilancia yéetel transparencia.